Louwerse - Voor Vier Eeuwen, Een Volksboek Over De Ontdekking Van Amerika

EEN VOLKSBOEK

OVER

DE ONTDEKKING VAN AMERIKA,

DOOR

P. LOUWERSE.

Met Portretten en verschillende Illustraties.

SNEEK.

J. F. VAN DRUTEN.

INLEIDING.

De aardappel is oorspronkelijk een Amerikaansch gewas, tenminste, men houdt Chili of Mejico voor het vaderland ervan, en met zekerheid weet men, dat deze plant vroeger in heel Europa niet te vinden was. In 1565 was er echter een Engelschman, John Hawkins geheeten, die het dagelijksch brood, en waarschijnlijk wel meer dan dat, als slavenhandelaar verdiende. Daar, door eene langdurige reis, zijn scheepsvoorraad aan levensmiddelen in Amerika noodwendig moest aangevuld worden, zoo nam hij te Santa F , eene stad in de nabijheid van de Rio la Plata , bij gebrek aan wat beters, een soort van knollen aanboord, welke daar groeiden en door de inlanders gegeten werden. Van deze knollen had hij nog over toen hij eene Iersche haven binnenliep. Deze knollen waren niets anders dan aardappelen. Ze schenen evenwel niet bevallen te zijn, want aan het poten van de vrucht dacht de Ier niet. Negentien jaar later bracht de Engelsche Admiraal Walter Raleigh dezelfde knollen, als wat nieuws, uit Virginia , een van de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, in Engeland, en in 1589 wist Clusius, Hoogleeraar te Leiden, eenige knollen te bekomen, welke zorgvuldig in den Hortus werden aangekweekt. Langzamerhand verspreidde dit gewas zich over geheel Europa. Van een algemeen gebruik was evenwel nog z weinig sprake, dat Frederik II, de Groote, Koning van Pruisen, de koppige boeren met geweld moest dwingen om aardappelen te teelen. Men vond dit bevel een dwang gelijk.

En hoe is het tegenwoordig gesteld met het verbouwen der aardappels?

In jaren van misgewas worden in ons land duizenden Hectoliters uit Saksen ingevoerd. En wat zou Ierland, het arme Ierland, zijn zonder aardappelen?

Moesten bijna twee eeuwen na het bekend worden dezer plant nog dwangmaatregelen genomen worden om haar te verbouwen, thans is hare vrucht over een groot deel van Europa het hoofdvoedsel van millioenen menschen.

Doch waarom een boek over de ontdekking van Amerika begonnen met eene korte geschiedenis van den aardappel?

Hierom. Ik wist met geen beter voorbeeld uit het dagelijksch leven te beginnen, om aan te toonen, hoe lang het dikwijls duurt eer eene ontdekking of uitvinding van algemeen nut wordt.

Een voorbeeld, op het gebied der uitvindingen, levert de geschiedenis van den stoom.

Ja, het is waar, de stoom is eigenlijk niet uitgevonden, want het was iets, dat bestond, maar de toepassing van den stoom op fabriekswezen, scheepvaart en middelen van vervoer is wl eene uitvinding, en wel eene, die zulke groote afmetingen in hare gevolgen heeft, dat de toestand der heele maatschappij er door gewijzigd is geworden, en nog veel meer wijzigingen noodig heeft. Welk eene tijdruimte ligt er tusschen het heden, waarin de stoom als wereldkoning heerscht, en het oogenblik waarop de beroemde wis- en natuurkundige Hero van Alexandri, die anderhalve eeuw vr onze tijdrekening leefde, de aeolipile of dampkogel uitvond! Zonder volkomen bekend te zijn met de kracht, die door den stoom uitgeoefend wordt, was het niet mogelijk zulk een dampkogel uit te vinden. Zelfs de Celtische heidenpriesters schijnen met de kracht van den stoom bekend geweest te zijn. En lezen we ook niet van Blasco de Garay , een zeeman, die ten tijde van Keizer Karel V, dus drie eeuwen geleden, in de haven van Barcelona eene openbare proef gaf van het voortstuwings-vermogen van schepen door middel van stoom? Door geleerde onderzoekers wordt deze toepassing van stoomkracht door Blasco de Garay tegengesproken, doch een feit is het, dat Papin reeds in 1681 een werk uitgaf, waarin hij de mogelijkheid aantoonde, dat schepen door stoomkracht konden voortbewogen worden. Om de proef op de som te geven, voer hij langs het riviertje de Fulda van Cassel naar Mnden met eene raderstoomboot, die volgens zijne aanwijzingen gemaakt was. Bekend is het ook, dat de schippers, woedend dat men hun met deze uitvinding het brood uit den mond nemen zou, zijne eerste stoomboot vernielden. De proef was geleverd , wat stoomkracht vermocht, doch het moest toch 1787, dus ruim eene eeuw later worden, vr zekere Patrick Miller in Schotland, op de Firth of Forth , stoom op zijn vaartuig gebruikte. Langzaam, zeer langzaam begon men nu ook in andere landen de stoomkracht op de scheepvaart toe te passen. Wanneer bij ons te lande van de eerste stoomboot gebruik gemaakt werd, ben ik niet te weten kunnen komen, doch het is ons allen bekend genoeg, hoe ook bij ons het aantal stoombooten, zoowel voor de zee- als binnenvaart, met het jaar toeneemt. En dan, welk eene uitbreiding heeft de toepassing van den stoom op de nijverheid verkregen!

Is het nu met den stoom niet gegaan als met de aardappelen?

Dat eene uitvinding soms eeuwen noodig heeft eer ze voor de heele maatschappij beteekenis gekregen heeft, bewijst niet enkel de geschiedenis van den stoom. Ook het kompas heeft ongeveer dezelfde geschiedenis doorloopen. Wanneer het kompas bekend is geworden, is bij geene mogelijkheid te bepalen, want het mannetje, dat de Tataren en Chineezen op hunne tochten in de woestijnen gebruikten, eeuwen vr een zekere Flavio Gioia , van het Italiaansche stadje Amalfi , leefde, was toch ook een soort van kompas. Het was eene magnetische pop op een wagen geplaatst, welke pop steeds met de eene hand het zuiden aanwees. Maar Flavio Gioia , de wakkere Italiaansche zeeman, die in de laatste helft der dertiende eeuw stierf, moge al onschuldig zijn aan de uitvinding van het kompas, toch bracht hij er verbeteringen aan, en juist die verbeteringen waren het, welke voor de zeevarende volken van Europa langzamerhand een einde maakte aan het gevaar van buiten westen zijn.Die kleine verbetering,welke het geweest is, is onbekend,bracht, maar alweer na verloop van vele jaren, zulk eene verandering in den toestand der menschelijke maatschappij, dat er een nieuw tijdperk aanbrak, welk tijdvak den naam draagt van Nieuwe Geschiedenis.