Te Tākupu - Manawa Hine: Women Who Swam Against the Tide

Manawa Hine

Women who swam against the tide

Kuini Rikihana

Ki aku tpuna, he mihi tnei ki a koutou. rahitia mtou i runga i tnei huarahi.

Ki ng tpuna aihe e ora nui ana i te w ki a Hinepoupou.

O ng momo aihe huri i te ao, ko te popoto, e mhiotia nei e tahi ko te aihe a Mui, ko ia ttahi kua tino onge. Waihoki tna uri tata, te upokohue, kua tata korehh an ko ia.

Me iti ake ng pnga kino o te tangata ki nei aihe, me kaha ake ng rauhtanga taiao, kia tino ora an ai nei ika taahua i te marae o Hinemoana.

To our ancestors, I greet you.
Take us on this journey.

For the dolphin ancestors who flourished in the time of Hinepoupou.

Mui dolphins are now considered to be among the rarest dolphins in the world. Their relations, the South Island Hectors dolphins, are also being pushed to extinction.

We must reduce the impacts of human activities on these dolphins and extend our conservation efforts, so they can flourish once again in the domain of Hinemoana.

Published by:
Te Tkupu
Te Wnanga o Raukawa
PO Box 119
taki 5512
New Zealand

Text Kuini Rikihana
Illustrations Sarah Wairau
Cover illustration by Sarah Wairau
Cover design by Kiriana Hautapu
Mori translation by Hni Jacob
Te Wnanga o Raukawa 2020

ISBN 978-0-9951256-8-1

With support from:

Ng Krero o Roto - Te Reo Mori

Contents - English

He Kupu Whakataki i te Putanga Tuarua

He kohinga krero a Manawa Hine m tehi whine Mori i aumangea, i tkaha, ahakoa te kaha pariparia e te tai kino. He whine katoa nei ka kawe noa ake i te mahi: he mia, he whakaaro nui ki tehi atu, he para i rtou an ara. Kore he whakaaro ki te ao mrama, ka anga k ki te taka whakaaro, ki te kawe ake hoki i ng mahi mrearea e tutuki ai te whinga nui.

E kitea ana i rtou mahi t rtou whakapono ki a rtou an, tae atu ki te whakapono p an kei rtou taha tonu ng tpuna, ng atua, ng kaitiaki ki te tautoko i a rtoume te eke an o tr whakapono. Anei r te tokomaha o ttou e kimi nei i ng ara Mori e mrama ai ttou ki te whi tika ki a ttou i te ao nei. Ko ng krero nei hei mataaho ki ng mramatanga o ng tpuna me t rtou whakaahua i t rtou n ao.

Mrama ana te kite atu i ttehi hononga o te wahine ki te moana i roto i tehi o ng whakamrama a ng tpuna i rtou ao. E ao ana kia whakaritea ng whine i nei krero ki a Hinemoana, kia inoitia rnei te rahi mai a Hinemoana i a rtou. Ko Hinemoana hoki te khua wahine o te moana, he nui na huatanga hei rapurapu m ttou i te ao nei. He wahine matatini, he huhua na karekare, na kukume. , i te pukapuka e whakanui ana i ng mahi whakahirahira a tehi whine i te ao o Hinemoana, e tika ana kia whakaata ng kiripuaki matua o ng paki nei i na hua maha.

Kei te whakatauiratia mai e tn, e tn wahine ttehi huatanga rongonui o Hinemoana, ko tna ptohe tn.tuawhenua i waenganuip, ko tana khungahunga kei te tuar e waha ana. A Hinepoupou koa, ka ta whakarrea atu ki Kapiti e tana tne tkino, whakatau ana ia i kon me kauhoe e ia te au kino o Te Moana o Raukawa, e hoki atu ai ia ki tna kinga i Rangitoto ki te Tonga. Tr an a Hria Mtenga, ka kite i te kaipuke nei, i te Delaware, kua pae ki ng toka, ka kau atu i ng wai hkerikeri ki te whakaora i ng tngata o runga. , ko Pnia, ka taumautia m te tne tkino. Engari n te tne ka mea kia whakam a Pnia i mua i te aroaro o te tauhou, hei aha mna te tuohu noa; t ake ana a tuawahine ki te kimi utu i tana tne m na h.

He pkaunga an Hinemoana. Mna e hora ai te kaimoana, whaihoki koia an te oranga tinana o nei whine katoa. Haere ana ng rongo m te pai o Kahe Te Rau o te Rangi, o Hria me Pnia ki te mahi kaimoana; ko Hinepoupou ia, ka whirinaki katoa ki te tahua a Hinemoana i a ia ka mahue atu ki tna oranga, ki tna matenga rnei i Kapiti.

Tau ana he puri nui ki tehi o ng whine i te pukapuka nei. Ko te puri hoki ttehi karekare e kawea ana e Hinemoana. In hoki te pepeha nei, Tangi kau ana te hau ki runga o marae nui o Hinemoana e pup ake ai te aroha i te hua o te hau e whiwhio kau ana i te nuku o te moana. Ka rongo tahi a Pnia rua ko Hinepoupou i te pkatokato kei te pepeha nei e rere ana. Tr ia a Pnia, ka whakaaro iho e whakarekereke tonu ana tana tne tkino i a ia mai i te rua kiwi; , ngau ana te pkatokato ki a Hinepoupou i a ia ka rurerurea, ka nukarautia e tna tne me tana whnau.

Heoi an, he momo kaha an kei nei whine, atu i te manawaroa, , kei te pr an hoki a Hinemoana. Ahakoa ko te io o te Whaihoki ng kiripuaki matua o nei paki nei, kei na w an e tika ana, ka tukua a riri, a nguha kia rere. Ko Pnia tn, ka tae ki tna w e utua ai e ia te patu ki te patu; t Hinepoupou hei utu i ng mahi kino a tana tne me tana whnau, he hoepapa i a rtou kia mtt, kia mtt.

E whai haere ana a Manawa Hine i te au o tehi atu pukapuka pr i a Whine Toa, e tiriw ana i ng krero m ng whine hautoa Mori, kia noho ai ng mahi nui i oti i a rtou hei arataki i ng whakatupuranga o nianei. Kei te pnei pea tehi, kua rahi k ng krero whakatairanga i a tuawahine Mori; engari kei te kaha tonu te ttaha o ng tnga krero ki a tuahangata. Hei taunaki noa i tnei krero, i a au ka tahuri tuatahi ki te kimi pepeha m Hinemoana, kotahi noa te mea i kitea; ko Tangaroa ia, he kimonga kanohi, tekau m rima i kitea ake.

Ka roa tonu e ta kimihia ana he krero m Hinemoana, atu i t te whakaaro iti mna, t ng tne Pkeh mtai tangata o mua, i mea ai rtou he ocean maid noa iho ia, ko te puhi o te moana pea tna whakamoritanga. ana t rtou whakaiti, whakappaku i ttou atua wahine.puhi, pr tonu hoki i ng atua wahine o mua. E whakaatu ana kore te wahine e tautoko noa i te tne mttoa, he t mttoa an te wahine Mori ki te kawe i na ake mahi nui.

, me krero an, ka tika, te ngangahau o te takinga o ng krero nei. Ko te kiripuaki kaha, ko te th taunanawe, ko ng tini hua o te tangata pai mai, kino mai ko te tuku i te kaipnui kia trewa, kia pohop, kei konei e putu ana. Kua ta pupuhia atu e Kuini Rikihana he manawa hou ki nei paki tuku iho n wai i prekareka, ktahi ka tino prekareka k atu. Me pwhea hoki e kore ai e rata mai te karu pnui o nei r ki ng krero. Ko te wawata ia, kia tauawhitia nei paki e taiohi, e taipakeke, kia toitoia hoki te manawa o tn, o tn, n runga i ng mahi hautupua a nei whine mrohirohi.

Ko ttehi ahunga hou e manawa reka nei mtou m tnei putanga o te pukapuka i te tau 2020, ko te whakaputa an hoki i ttehi tauira reo Mori o ng krero. Kua uru an hoki tehi rerektanga iti ki te rere o te reo Mori i ng krero Pkeh. Ahakoa kua noho tonu he whakamrama m tehi kupu Mori kei te tuhinga Pkeh, ar tehi kua mhio whnuitia i te tekau m wh tau mai i te putanga tuatahitanga, hei aha te whakamrama i konei. Ko ttehi atu huatanga hou, ko te ta waihanga i tehi mahere whenua aronehe hei whina i te kaipnui kore e mhio ki ng whi e krerotia ana i ng paki, me te tohu haere i ng ingoa o ng whi e taea ana te tohu. Ko ttehi tino huatanga o te putanga tuatahi kua mau tonu ki tnei putanga, ko ng mahi toi tpua a Sarah Wairau. Ka rawe ana whakaahua hei hoa m ng kupu.

Kotahi an te ara e whakatepea ai nei kupu whakataki, ko te ta mihi i te kaituhi, i a Kuini. Me kore ake te pmau o t ngkaunui mai ki te putanga tuarua nei o Manawa Hine. N mtou te hari nui me te whiwhi nui i te mahi tahi ki a koe. He kaupapa i nui ai te ako i tnei pito, me te pai an o tr ko te ako te ara ki Haumako. Tn rawa atu koe mu i whakaae mai m Te Tkupu e kawe an t taonga ki te ao.

Ani Mikaere